پروژه بررسی خسران و آثار آن در قرآن در 116 صفحه ورد قابل ویرایش با فرمت doc
فهرست
فصل اول:طرح تحقیق
مقدمه
اهمیت و ضرورت بحث
پیشینه تحقیق
اهداف تحقیق
سوالهای تحقیق
فرضیه ها
روش تحقیق
فصل دوم:یافته های تحقیق
بخش اول:تعریف خسران،ویژگیها و مصادیق آن
الف)بررسی معنای لغوی واژه خسران
ب) مصادیق خسران
ج)ویژگیهای خاسرین
بخش دوم:عوامل خسران و راههای جلوگیری از آن
الف)عوامل خسران
۱-تکذیب و انکار
۲- کفر
۳-باز داشتن مردم از راه خدا
۴-ظلم کردن
۵-شرک ورزیدن به خدا
۶-پذیرش ولایت شیطان
۷-دروغ و افتراء به خداوند
۸-آلوده کردن نفس و اطاعت از آن
۹-باطل اندیشی و باطل کاری
۱۰- شکستن پیمانها
۱۱- قطع پیوندها
۱۲- فساد در زمین
۱۳-سوء ظن داشتن بخدا
۱۴-مشغول شدن به دنیا و غفلت از یاد خدا
۱۵- فرو رفتن در فسادو بهره برداری از امکانات مادی در مسیر گناهان
۱۶-عملکرد ضعیف در مسولیت
۱۷- درخواست بدون علم
ب:راههای جلوگیری از خسران:
۱-ایمان آوردن
۲- انجام اعمال شایسته
۳-سفارش کردن به حق
۴- سفارش کردن به صبر
۵- تزکیه نفس
۶-هدایت ویژه الهی
۷- تسلیم در برابر خدا
بخش سوم:آثار و نتایج خسران:
الف)آثار خسران در دنیا
۱-حسرت کشیدن و مغلوب شدن
۲- حبط اعمال
۳- ندامت و پشمیانی
۴- نازل شدن عذاب الهی
۵- گرفتار همنشین بد شدن در دنیا
ب) آثار خسران در آخرت:
۱- ورود به جهنم
۲- عذاب شدید
۳- خلود در جهنم
۴- خوار و ذلیل بودن در آتش جهنم
۵- فریادهای آنها را پاسخی نیست
۶- بر دوش کشیدن بار سنگین گناهان
۷- دچار حسرت گردیدن
۸- زشت و بد منظر شدن
۹- درخواست شفاعت و بازگشت به دنیا
۱۰- نابود شدن خدایان و سخنان دروغین آنها
۱۱- نهایت دوری از رحمت خداوند
۱۲- حبط اعمال
نتیجه گیری
فهرست منابع ومآخذ
فهرست منابع و مآخذ:
۱- قرآن،ترجمه فولادوند محمد مهدی دار القرآن الکریم تهران ۱۴۱۵ ق چاپ اول
۲- نهج البلاغه،انتشارات شاکر،قم،۱۳۸۶ ش،چهارم،(امیر المومنین علی علیه السلام)سید رضی،ترجمه محمد دشتی
۳- اخلاق از دیدگاه قرآن و چهارده معصوم علیهم السلام راز توکل مشهد ۱۳۸۳ ش اول احمد امیری پور
۴- اخلاق در نهج البلاغه موسسه تحقیقاتی و انتشاراتی فیض کاشانی بی جا ۱۳۷۶ ش اول سید کاظم ارفع
۵- ارشاد الاذهان الی تفسیر القرآن دار التعارف للمطبوعات بیروت ۱۴۱۹ ق اول سید محمود آلوسی
۶- از مفاهیم قرآن راه کمال بی جا ۱۳۸۵ ش دوم مصطفی اسرار
۷- اصول کافی اسوه قم ۱۳۷۵ ش سوم ترجمه کمره ای کتابفروشی علمیه اسلام تهران بی تا اول ترجمه مصطفوی
۸- اطیب البیان فی تفسیر القرآن،اسلام،تهران،۱۳۸۷ ش دوم سید عبدالحسین طیب
۹- الامثل فی تفسیر کتاب الله المنزل مدرسه امام علی بن ابی طالب قم ۱۴۲۱ ق اول ناصر مکارم شیرازی
۱۰- ایمان و کفر ترجمه ایمان و کفر بحار الانوار انتشارات عطارد تهران ۱۳۷۸ ش اول عزیز الله عطاردی
۱۱- بحار الانوار ترجمه جلد ۶۷و ۶۸ کتابخانه مسجد ولی عصر تهران بی تا اول سید ابوالحسن موسوی همدانی
۱۲- بحرالمحیط فی التفسیر،دار الفکر،بیروت،۱۴۲۰ ق،ابوحیان محمد بن یوسف اندلسی
۱۳-برگزیده تفسیر نمونه دراالکتب الاسلامیه تهران ۱۳۸۲ ش سیزدهم احمد علی بابایی
۱۴- به سوی او موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی قم ۱۳۸۲ ش اول محمد تقی مصباح یزدی
۱۵- تفسیر ابن عربی دار احیاء التراث العربی بیروت ۱۴۲۲ ق اول ابوعبدالله محیی الدین محمد ابن عربی
۱۶- تفسیر اثنا عشری میقات تهران ۱۳۶۳ ش اول حسین بن احمد حسینی شاه عبدالعظیمی
۱۷- تفسیر احسن الحدیث بنیاد بعثت بی جا ۱۳۷۷ ش سوم سید علی اکبر قرشی
۱۸- تفسیر آسان اسلامیه تهران ۱۳۹۸ ق اول محمد جواد نجفی خمینی
۱۹- تفسیر انوار درخشان کتابفروشی لطفی تهران ۱۴۰۴ ق سید محمد حسین همدانی
۲۰- تفسیر بحرالعلوم بی نا بی جا بی تا نصر بن محمد بن احمد سمرقندی
۲۱- تفسیر بیان السعاده فی مقامات العباده مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه پیام نور تهران ۱۳۷۲ ش اول سلطان محمد گنابادی مترجم خانی رضا حشمت الله ریاضی
۲۲- تفسیر پرتوی از قرآن شرکت سهامی انتشار تهران ۱۳۶۲ ش چهارم سید محمود طالقانی
۲۳- التبیان فی تفسیر القرآن داراحیاء التراث العربی بیروت بی تا محمدبن حسن طوسی
۲۴- تبیین القرآن دار العلوم بیروت ۱۴۲۳ ق دوم سید محمد حسینی شیرازی
۲۵- تحف العقول عن آل الرسول آل علی علیه السلام بی جا ۱۳۸۲ ش اول ابو محمد حرانی
۲۶- التحقیق فی کلمات القرآن الکریم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تهران ۱۳۷۴ ش اول حسن المصطفوی
۲۷- تربیت روشها اخلاق طراحان نشر بی جا ۱۳۷۸ ش اوم علی فایضی
۲۸- تفسیر جامع،صدر،تهران،۱۳۲۶ش،ششم،سید محمد ابراهیم بروجردی
۲۹- تفسیر جوامع الجامع بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی مشهد ۱۳۷۷ ش دوم فضل بن حسن طبرسی مترجم مترجمان
۳۰- تفسیر جلاء الاذهان و جلاء الاحزان دانشگاه تهران تهران ۱۳۷۷ ش اول ابوالمحاسن حسین بن حسن جرجانی
۳۱- تفسیر خسروی اسلامیه تهران ۱۳۹۰ ق اول علی رضا میرزا خسروانی
۳۲- تفسیر روان جاوید برهان تهران ۱۳۹۸ ق سوم محمد ثقفی تهرانی
۳۳- تفسیر روح البیان دارالفکر بیروت ۱۴۲۳ ق دوم سید محمد حسین شیرازی
۳۴- تفسیر روشن مرکز نشر کتاب تهران ۱۳۸۰ ش اول مصطفی حسن
۳۵- تفسیر رهنما کیهان تهران ۱۳۶۴ش چاپ ندارد زین العابدین رهنما
۳۶- تفسیر سور آبادی فرهنگ نشر نو تهران ۱۳۸۰ ش اول سور آبادی ابوبکر عتیق بن محمد
۳۷- تفسیر شریف لاهیجی دفتر نشر داد تهران ۱۳۷۳ ش اول محمد بن علی شیرف لاهیجی
۳۸- تفسیر الصافی انتشارات الصدر تهران ۱۴۱۵ ق دوم ملامحسن فیض کاشانی
۳۹- تفسیر صراط المستقیم،انصاریان،قم،۱۴۱۶ق،اول،سید حسین بروجردی
۴۰- تفسیر عاملی صدوق تهران ۱۳۶۰ ش ابراهیم عاملی
۴۱- تفسیر علیین اسوه قم ۱۳۸۲ اول سید عباس کریمی حسینی
۴۲- تفسیر القرآن الکریم دار البلاغه للطباعه بیروت ۱۴۱۲ ق اول سید عبدالله شبر
۴۳- تفسیر القرآنی للقرآن بی نا بی جا بی تا عبد الکریم خطیب
۴۴- تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب وزارت ارشاد اسلامی تهران ۱۳۶۸ ش اول محمد بن محمد رضا قمی مشهدی
۴۵- تفسیر کوثر بی نا بی جا بی تا یعقوب جعفری
۴۶- تفسیر مفاتیح الغیب دار احیاء التراث العربی بیروت ۱۴۲۰ ق سوم ابوعبدالله محمدبن عمر فخر الدین رازی
۴۷- تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین کتابفروشی محمد حسن علمی تهران ۱۳۳۶ نوبت چاپ ندارد ملا فتح الله کاشانی
۴۸- تفسیر مواهب علیه اقبال تهران ۱۳۶۹ ش چاپ ندارد حسین بن علی کاشفی سبزواری
۴۹- تفسیر المیزان دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم قم ۱۳۷۴ ش پنجم سید محمد حسین طباطبایی مترجم سید محمد باقر موسوی همدانی
۵۰- تفسیر نمونه دار الکتب الاسلامیه تهران ۱۳۷۴ ش اول مکارم شیرازی ناصر
۵۱- تفسیر نور الثقلین،اسماعیلیان،قم،۱۴۱۵ ق،چهارم،عبد علی بن جمعه عروسی حویزی
۵۲- تفسیر نور مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن تهران ۱۳۸۳ ش یازدهم قرائتی محسن
۵۳- تفسیر هدایت بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی مشهد ۱۳۷۷ ش اول مترجمان
۵۴- الجدید فی تفسیر القرآن المجید دار التعارف للمطبوعات بیروت ۱۴۰۶ ق اول سبزواری نجفی محمدبن حبیب الله
۵۵- الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین مکتبه الالفین کویت ۱۴۰۷ق اول شبر سید عبد الله
۵۶- الحدیث دفتر نشر فرهنگ اسلامی بی جا ۱۳۷۰ ش اول مرتضی فرید تنکابنی
۵۷- الحیاه،دفتر نشر فرهنگ اسلامی،تهران،۱۳۸۰ ش،مکرر،احمد آرام.
۵۸- روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم دار الکتب العلمیه بیروت ۱۴۱۵ ق اول سید محمود آلوسی
۵۹- روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی مشهد ۱۴۰۸ ق حسین بن علی ابوالفتوح رازی
۶۰- شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه بنیاد پژوهشهای اسلامی مشهد ۱۳۸۱ ش اوم جعفر شریعتمداری
۶۱- طرائف الحکم یا اندرزهای ممتاز کتابخانه صدوق تهران ۱۳۶۲ ش سوم میرزا احمد آشتیانی
۶۲- فرهنگ المعجم الوسیط انتشارات اسلامی تهران ۱۳۸۱ ش اول ابراهیم انیس ودیگران
۶۳- قاموس قرآن دار الکتب الاسلامیه تهران ۱۳۸۱ ش نهم سید علی اکبر قرشی
۶۴- قلب سلیم دارالکتب الاسلامیه تهران ۱۳۷۰ ش یازدهم سید عبد الحسین دستغیب شیرازی
۶۵- کشف الاسرار و عده الابرار امیر کبیر تهران ۱۳۷۱ ش پنجم احمد بن ابی سعد رشید الدین میبدی
۶۶- لسان العرب دار صادر بیروت ۱۴۱۴ ق سوم محمد بن مکرم ابن منظور
۶۷- مجمع البیان فی تفسیر القرآن ،فراهانی تهران ۱۳۶۰ اول فضل بن حسن طبرسی ترجمه مترجمان
۶۸-______________ ناصر خسرو تهران ۱۳۷۲ش سوم فضل بن حسن طبرسی
۶۹- مخزن العرفان در تفسیر قرآن نهضت زنان مسلمان بی جا ۱۳۶۱ ش سیده نصرت امین بانوی اصفهانی
۷۰- معجم مقاییس اللغه مرکز نشر مکتب الاعلام السلامی قم ۱۴۰۴ ق ابوالحسین احمدبن فارس بن زکریا
۷۱- معراج السعاده دهقان بی جا بی تا ملا احمد نراقی
۷۲- المفردات فی غریب القرآن رضوی مشهد ۱۳۷۵ ش ذوم ابوالقاسم حسین بن محمدبن فضل معروف به راغب اصفهانی مترجم سید غلامرضا خسروی حسینی
۷۳- منتخب الغرر انتشارات مفید بی جا ۱۳۸۷ ش دوم فضل الله کمپانی
۷۴- الموسوعه القرآنیه موسسه سجل العرب بی جا ۱۴۰۵ ق ابراهیم آبیاری
۷۵- النجاه من الذنوب نشر الهادی قم ۱۴۱۶ ق اول حسین شاکری
۷۶- نهج الخطابه کتابخانه صدر تهران ۱۳۷۴ ش دوم علم الهدی خراسانی
۷۷- نهج الفصاحه فرایض قم ۱۳۸۵ ش اول ابوالقاسم پاینده
۷۸- وجوه القرآن مجمع البحوث الاسلامیه مشهد ۱۳۸۰ ش اول اسماعیل بن احمد میری نیشابوری
بخش اول : تعریف خسران و ویژگیها و مصادیق آن:
با نگاهی به سوره عصر درمی یابیم که قرآن کریم عموم انسانها را در خسران و زیان اعلام می نماید مگر کسانی که ایمان و عمل صالح انجام دهند و یکدیگر را به حق و صبر سفارش کنند . دنیا بازاری است که انسان در آن سرمایه عمر را از دست می دهد تا سرمایه ای به دست بیاورد و حال گروهی هستند که نه تنها سرمایه ای به دست نمی آورند بلکه سرمایه ای را هم از دست می دهند و اینها هستند که گرفتار خسران و زیان هستند . همانطور که خداوند می فرماید
پس گروهی از انسانها هستند که سرمایه های عظیم خود را به بهایی اندک می فروشند و ضلالت را به جای هدایت می خرند .
و ما در این فصل بر آنیم که با شناخت معنای دقیق خسران در قرآن ، با مصادیق آن و ویژگی های خسران در قرآن نیز آشنا شویم .
الف : بررسی معنای لغوی واژه «خسران»
در معنای اصلی «خسر» نظرات مختلفی وجود دارد و برخی برای آن چندین وجه معنایی در نظر گرفته اند.
برخی معنای اصلی خسر را به معنای ضرر و زیان ، ضد سود آورده اند .
مصطفوی در التحقیق می نویسد: «معنای اصلی در این ماده آن چیزی است که مقابل سود قرار می گیرد یعنی کم شدن در مقابل سود کردن و اما نقص و گمراهی و هلاکت و ضرر ، هر یک از این موارد گاهی بر بعضی از موارد این معنا منطبق می شوند و گاهی از آثار این معنا هستند یا از اسباب و مقدمات آن هستند ۰۰۰»[۱]
برخی معنای اصلی «خسر» را کم شدن ، کم کردن و نقصان دانسته اند .
قرشی در قاموس می نویسد : «باید دانست که خسر ، خسران و خسار یک معنی بیشتر ندارند و آن نقصان و کم شدن است چنانکه صریح آیه «وَلَا تُخْسِرُوا الْمِیزَانَ » (رحمن / ۹) و آیه ی «وَإِذَا کَالُوهُمْ أَو وَّزَنُوهُمْ یُخْسِرُونَ» (مطفضین / ۳) است و اینکه ضلالت و هلاکت را از معنای آن شمرده اند بدان جهت است که ضلالت و هلاکت یک نوع نقصان و زیان است ».[۲]
برخی از منابع لغوی اصل ماده «خسر» را بر همین معنا گرفته اند و همین نظر را دارند . [۳]
در برخی از منابع خسران به معنای کم شدن سرمایه آمده است که گاه به انسان نسبت داده می شود و می گویند فلان کس زیان کرد و گاه به خود عمل نسبت داده می شود و می گویند تجارتش زیان کرد .
گاه واژه خسران درباره دستاوردهای زندگی یه به عبارتی دیگر درباره سرمایه های برونی مانند مال و مقام دنایی است و گاه درباره ی سرمایه های درونی یا نتایجی که از حالات نفسانی حاصل می شود مثل از دست دادن صحت و سلامتی و عقل و ایمان و ثواب . [۴]
گرچه راغب معتقد است که خسران به معنای زیان در سرمایه های درونی است نه زیان در امور دنیوی و تجارت بشری . [۵] نویسنده الموسوعة القرانیة هم همین نظر را دارد . [۶]
در مجمع البیان ذیل آیه ۲۷ بقره «خسر» را به معنای نابودی تمام سرمایه آورده است و می نویسد : « خاسرون کسانی هستند که نفس خویش را هلاک کردند و به منزله ی کسانی هستند که سرمایه شان نابود شده است».[۷]
در المعجم الوسیط ذیل ماده «خسر» آمده است : «خسر التاجر : تاجر در تجارت خود مغبون شد و کلاه بر سرش رفت . زیان کرد در آن. خسر فلان : فلانی نابود شد . گمراه شد (خسر) الشی ء : آن چیزی کم و ناقص کرد . گویند خسر ، المیزان و الکیل : ترازو و پیمانه را کم داد و ناقص گردانید.» [۸]
و در لسان العرب آمده است : خسر به معنای نابودی است و الخسار و الخسارة و الخیسری به معنای گمراهی و هلاکت است . [۹]
در وجوه القرآن برای «خسر» چندین وجه معنایی در نظر گرفته اند : غبن ، ضلال ، عقوبت و عجز و نقص
۱- به معنای غبن یعنی زیان در آیه :« إِنَّ الْخَاسِرِینَ الَّذِینَ خَسِرُوا أَنفُسَهُمْ وَأَهْلِیهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ» (شوری / ۴۵). در این آیه خاسر یعنی معجون و زیان دیده .
۲- به معنای گمراهی و ضلال در آیه : « فَقَدْ خَسِرَ خُسْرَانًا مُّبِینًا». (نساء / ۱۱۹)
۳- به معنای عقوبت در آیه : « لئن أَشْرَکْتَ لَیَحْبَطَنَّ عَمَلُکَ وَلَتَکُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِینَ » (زمر / ۶۵) و همچنین در آیه : « لَئِن لَّمْ یَرْحَمْنَا رَبُّنَا وَیَغْفِرْ لَنَا لَنَکُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِینَ ». (اعراف / ۱۴۹)
۴- به معنای عجز و ناتوانی در آیه : « لَئِنْ أَکَلَهُ الذِّئْبُ وَنَحْنُ عُصْبَةٌ إِنَّا إِذًا لَّخَاسِرُونَ » (یوسف / ۱۴) در این آیه خاسرین یعنی ناتوانان .
۵- به معنای نقص و کم بودن در آیه : « أَوْفُوا الْکَیْلَ وَلَا تَکُونُوا مِنَ الْمُخْسِرِینَ » (شعراء / ۱۸۱)[۱۰]
نتیجه :
در برخی از آیات قران کریم واژه «خسران» در همان مفهوم لغوی آن بکار رفته است . یعنی به معنای نقص و کم گذاشتن است . مانند آیه : « وَأَقِیمُوا الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ وَلَا تُخْسِرُوا الْمِیزَانَ » (رحمن /۹) و یا آیه : « وَإِذَا کَالُوهُمْ أَو وَّزَنُوهُمْ یُخْسِرُونَ » (مطففین /۳)
در مورد این آیه زجاج می گوید : یعنی در پیمانه و وزن کم می گذارند[۱۱] و یا درآیه « أَوْفُوا الْکَیْلَ وَلَا تَکُونُوا مِنَ الْمُخْسِرِینَ »(شعرا/۱۸۱) مخسر کسی است که هنگام دادن پیمانه در آن کم می گذارد و هنگامی که می خواهد بگیرد اضافه می خواهد . [۱۲]
با این حال در قرآن کریم این واژه در اغلب موارد به معنای خسران در سرمایه های درونی است یعنی به معنای از دست دادن صحت و سلامتی و عقل و ایمان و ثواب است .
و این همان است که خداوند متعال از آن به عنوان خسران مبین یعنی زیان آشکار یاد کرده است . [۱۳] که در این آیه شریفه به آن اشاره کرده است :« إِنَّ الْخَاسِرِینَ الَّذِینَ خَسِرُوا أَنفُسَهُمْ وَأَهْلِیهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَلَا ذَلِکَ هُوَ الْخُسْرَانُ الْمُبِینُ » (زمر / ۱۵)
خسران در فارسی به زیان ترجمه شده است . [۱۴]
دو واژه «خسران» و «ضرر» از نظر معنایی صد در صد مترادف نیستند .
در التحقیق آمده است :
« و هذا المعنی (زیان) غیر مفهوم الضرر فی مقابل النفع و قلنا ان «الخسر» نقص کلی فی مقابل الربح بخلاف الوضع . ثم ان هذا النوع من النقص قد یکون فی المال و الامور المادیه و قد یکون فی الامور النفسیه و المعنویه فاما الاول فقد یصدق علیه مفهوم الغبن و النقص و اما الثانی فقد ینطبق علیه مفهوم الضلال و الهلاک»[۱۵].
«این معنا (زیان) غیر از مفهوم ضرر که در مقابل نفع است ، می باشد و گفتیم که خسران ، نقص در اصل در مقابل سود است به خلاف وضع . این نوع از نقص گاهی در مال و امور مادی است و گاهی در امور نفسانی و معنوی است . نوع اول بر آن مفهوم ضرر و نقص صدق می کند و نوع دوم گاهی مفهوم گمراهی و هلاکت برآن منطبق می شود».
فخر رازی در تفسیرش می نویسد : «یکی از بزرگان پیشین می گوید : معنی این آیه را من از مرد یخ فروشی آموختم که فریاد می زد و می گفت : رحم کنید به کسی که سرمایه اش ذوب می شود . رحم کنید به کسی که سرمایه اش ذوب می شود»[۱۶]
بسیاری از مفسرین معتقدند که : مفهوم خسران ، تنها این نیست که انسان ضافعی را از دست بدهد بلکه خسران واقعی آن است اصل سرمایه را نیز از کف بدهد . [۱۷]
